Mehmet TÜRKER
Kadınları dövmenin meşru olduğunu delil getirilen Nisâ suresi 34’üncü ayetindeki “DARABE” sözcüğünün anlamını tespit edebilmek için darp etmenin gerekçesi olan “nüşûz” kelimesinin ne manaya geldiğini ortaya koymak da önemli bir gerekliliktir. Kur’ân’da karı koca arasındaki nüşûzden bahsedilirken hem Nisâ suresi 34’üncü ayetinde olduğu gibi kadının nüşûzünden hem de erkeğin nüşüzünden bahsedilir. Ayette bu şöyle ifade edilir: “Eğer bir kadın kocasının nüşûzünden yani hırçın ve geçimsiz davranışları veya kendisine karşı ilgisizliği sebebiyle aile ocağının söneceğinden endişe ederse aralarında bir uzlaşmaya varmalarında onlara günah yoktur ve sulh hayırlıdır. Nefisler de cimriliğe meyillidir. Eğer güzel davranır ve Allah’a itaatsizlikten sakınırsanız bilin ki Allah yaptıklarınızdan haberdardır.” (Nisâ 4/128)
Erkeğin nüşûzü ayette de vurgulandığı gibi eşine karşı hırçınlık yaparak kötü muamele etmek ve ondan ayrılmayı düşünmek, nefret, uzaklaşma, normal evlilik ilişkilerini aksatma, söz ve fiille incitme, sert davranma şeklinde anlaşılabilir. Bunun sonucunda tavsiye edilen şey “kadının hemen ayrılmayı düşünmesi ve evi terk etmesi” değil barış yollarının aranmasıdır. Bundan dolayı da bu ayetteki nüşûz sözcüğünün yüz kızartıcı bir suçun karşılığı olma ihtimali hemen hemen yok gibidir.
Nüşûz kelimesi başka ayetlerde de yer alır ve bu ayetlerden biri olan, “Ey iman edenler! Size, ‘Meclislerde yer açın’ denildiği zaman açın ki, Allah da size genişlik versin. Size, ‘Nüşûz edin’ / ‘ayağa kalkın’, denildiği zaman da buna uyun ki, Allah içinizden inananların ve kendilerine ilim verilenlerin derecelerini yükseltsin. Allah yaptıklarınızdan hakkıyla haberdardır.” (Mücâdele 58/11) ayetinde “ayağa kalkın” anlamını ifade eder. Nüşûz kelimesi sözlük anlamı itibarıyla “yüksek yer, yüksek bir yere çıkmak ve bulunduğu yerden ayrılmak” gibi manalara gelmektedir. İbn Manzûr55 (ö. 711/1311) da bu kelime hakkında şu açıklamayı yapmaktadır: “Kadının nüşûzü, kocasına karşı isyankâr davranmasıdır. Erkeğin nüşûzü ise karısını dövmesi, ona eza cefa etmesi ve zarar vermesidir. Hadislerde de eşler arasındaki nüşûzden bahsedilerek bu kelime, eşlerin birbirinden nefret etmesi ve birbirlerine kötü davranması şeklinde tarif edilir.” Bunlara ilave olarak Zebîdî (1205/1791) ise kadının nüşûzünü: “Kadının kocasına üstünlük taslaması, ona kin gütmesi, kocasına itaatten uzaklaşması ve sözünden çıkması” şeklinde açıklamaktadır.
Bütün bu açıklamalar ışığında nüşûzü erkek ve kadın arasındaki geçimsizlik hali şeklinde tarif edebiliriz. Böyle bir durum, her iki taraftan veya eşlerden sadece birinden kaynaklanan bir duygu ve davranış sebebiyle aile hayatının tehlikeye düşmesi ve evlilik bağının kopması ihtimalinin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Erkek ve kadın arasında böyle bir durum söz konusu olduğunda eğer bu geçimsizlik erkekten kaynaklanıyorsa Nisâ suresi 128’inci ayetin tavsiye ettiği şey, sulhun hayırlı olduğu gerekçesiyle erkek ve kadının barışmasıdır. Kadından kaynaklı bir geçimsizlik olduğunda da barışa ulaşmak için Nisâ suresi 34’üncü ayetin tavsiye ettiği şeyler üç öneri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu öneriler öğüt vermek yani karşılıklı konuşmak, kadını yatağında yalnız bırakmak yani erkeğin onu sadece bir cinsel menfaat objesi olarak görmediğini hissettirerek düşüneceği bir süre tanımaktır. Bu üç tavsiyenin gayesi kadınla erkeğin barışması, geçimsizliğin giderilmesidir. (bölüm sonu)
*Bu yazı Siirt Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Tefsir Anabilim Dalı, Öğr. Üyesi Dr. Abdulkadir KARAKUŞ’un e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi/ Aralık-2019 Cilt:11 Sayı:3 de yayımlanan çokanlamlı kelimeler içeren ayetlerde bağlam ve anlam ilişkisi: nisâ suresi 34’üncü ayetin anlamı adlı makalesinden alıntılanmıştır.
İhbar Hattı
0242 2422048
